Poradnik ogrodnika sprzed lat – LISTOPAD

Listopad. Po polach i ogrodach snują się malownicze mgły. Bezlistne gałęzie krzewów jawią się niczym ciemny ornament na mlecznym obrusie oblekającym ziemię.W te krótkie listodadowe dni pozostają nam prace przygotowujące ogród do zimy.

Przygotowanie ogrodu do zimy …

Co nam jeszcze zostało do zrobienia? Gorączkowo zapisuję: okryć stroiszem lawendę i bluszcz, posadzić te dwie staromodne róże co je ostatnio kupiłam, może jeszcze przesadzić dwie kępy rozchodników i kilka żółtych liliowców rosnących koło bukszpanów… A Praktyczny Ogrodnik sprzed lat systematycznie wyliczał listopadowe zatrudnienia grodowe:

1) Przekopywanie pustych grzęd kwiatowych i mierzwienie ich starym gnojem przetrawionym kontynuować lub kończyć.

2) Aby kwiaty niektóre roczne wcześnie na wiosnę następną zakwitnęły, obecnie nasionka ich kładą się w ziemię, n. p. wyki hiszpańskiej, pełnej ostróżki, pełnego maku itd. Kwitną o 4 tygodnie prędzej niż zasiane dopiero na wiosnę.

Księżna Chaulnes jako ogrodnik w Allée

3) Kompost, który się przez lato układał, urównać, dając całemu stosowi kształt spadzisty, podgarnąć porządnie naokoło, a obok wykopać znów dół obszerny, o ile miejsce pozwala, ziemię wyjętą na bok wyłożyć i do tego dołu śmiecie przez zimę składać.

4) Opatrzyć drzewka sadzone na wiosnę, przymocować do palów, obłożyć naokoło korzenie przegniłym gnojem. Porozbijać kretowiny po gazonach.

5) Zabezpieczyć miejsca, w których służący lub inni przechodzący wydeptują ścieżki, przez zabicie kilku kołków na krzyż lub danie baryerki na takich przełazach. Gdy bowiem na śniegu jest wydeptana ścieżka, tenże zamienia się bardzo prędko przez udeptanie w warstwę lodu, który bardzo długo leży, i z wiosną takiej ścieżki niełatwo zagubić i chyba trzeba gazon skopać, bo inaczej ścieżka nie zaginie. Jestto rzecz najszpetniejsza w ogrodzie, gdy tu i owdzie przez gazon wydeptana jest ścieżka, lub zade-ptany narożnik, którego starannie utrzymywane linie nadają tyle piękności ogrodowi. Dlatego też odrzucanie śniegu ze ścieżek, jak się to we właściwem miejscu powiedziało, ma wiele za sobą dobrego.

6) Sprzęty ogrodowe zebrać, pod rachunkiem pochować, by wiosnę do nich trafić. Rydle motyczki zwykle w końcu robót zużyte i różne żelazne narzędzia zebrać do reperacji zawczasu.

Ogrodnik bowiem posiłkował się bogatym zestawem narzędzi do uprawy gleby: szpadle, widły, grabie, motyki. W encyklopedii ogrodniczej (An Encyclopædia of Gardening) pana Loudona z roku 1822 obejmującej teorię i praktykę sztuki ogrodniczej, znajduję 3 rodzaje szpadli różniących się nieco kształtem, przy czym jeden ma dwa prostokątne otwory w części roboczej. Przeznaczenia tego narzędzia trudno się domyślić. Z opisu dowiaduję się, że szpadle składaja się z dwóch części (metalowego ostrza i uchwytu), wytwarzane są w różnych rozmiarach, i wygięciach, a ten perforowany szczególnie przydatny jest do kopania gleby ciężkiej, gliniastej, która lepi się do szpadla. Co za pragmatyzm! Niezwykle przydatnym narzędziem były (moim i Anglików nadal są) widły o szerokich zębach, niewiedzieć z jakiego powodu nazywane u nas amerykańskimi. Loudon uważał je za narzędzie najbardziej przydatne w ogrodzie: do kopania, do mieszania ziemi z kompostem na rabatach, do wykopywania roślin bez uszkodzenia ich korzeni.

Szpadle i widły

Do pielęgnacji warzywników konieczne są motyczki. Motyczki a może haczki? Odwieczny problem co jest co. Pozostanę przy tradycyjnej w mojej rodzinie określeniu „motyka”. W encyklopedii Loudona napisano „Motyki są dwojakiego radzaju, znaczące i podcinające, a każda…

… z nich ma kilka odmian.” Poczym w kompendium zamieszczono blisko trzydzieści rysunków różnorakich motyk. Do wycinania chwastów, do wzruszania ziemi między łodygami roślin, do ich okopywania. Motyki francuskie, hiszpańskie, holenderskie, dla kobiet. Uff… Może wystarczą dwie: kultywatorek i do podcinania chwastów?

Motyczki i ogrodowe noże do darni

Zimowe planowanie ogrodu …

W tej porze, kiedy nic w ogrodzie nie przeszkadza i nie zasłania całej przestrzeni, jeżeli się ma coś zmieniać lub ogród przekształcać, najlepiej jest zrobić obecny jego plan i dokładny rozmiar, przez zimę obmyśleć wszelkie zmiany i przekształcenia, ażeby je zaraz z wiosny wykonać. Przy tworzeniu planu główniejszem prawidłem być powinno dawać szczególniejszy wzgląd na drzewa i krzaki, czy to owocowe czy dzikie, rosnące już na miejscu pod ogód przeznaczonem; bowiem te drzewa i krzewy mogą często naznaczyć przyszły kształt ogrodu, gdyż przezorny rysownik zastosuje raczej plan swój do gotowych już drzew i krzewów, jeżeli przez to nie ujmie wdzięków pięknej naturze, niżby miał zdrowe i piękne drzewa zgubnym wyniszczyć toporem. Pamiętać bowiem należy na to: wiele czasu potrzeba, nim nowo zasadzone plantacye cień dadzą i dosięgną ……piękności i ozdoby, jakiej dostarczają rozrosłe drzewa. Pierwszą czynnością dla zabierającego się do założenia plantacyi [ogrodu] iakiegokolwiek rodzaju bydź powinno: 1. poznanie własnego życzenia co do charakteru czyli ogólnego rysu iaki radby udzielić płodom, które są urzeczywistnieniem pomysłów iego wyobraźni; 2. rozgatunkowanie poszczególnych ozób, widoków, stanowisk i części z których obraz utworzyć zamayśla, 3. obliczenie wydatków wynikających z uskutecznienia przedsięwzięcia. Mamy więc przed sobą co najmniej 4 miesiące na planowanie zmian w ogrodzie.

Malowniczy ogród. Fot. www.polona.pl

Źródła porad:

J.F. Biernacki Dokładny praktyczny ogrodnik w miesięcznych zatrudnieniach.Wrocław 1855.

F.K Giżycki O przyozdobieniu siedlisk wieyskich. Warszawa 1872.

H. Hetzschold Malowniczy ogrodnik czyli nauka zakładania malowniczych ogrodów w nowym stylu i gustownego przyozdabiania ich kwiatami. Wilno 1855.

E. Mieroszewska Poradnik ogrodowy ku pożytkowi i wygodzie gospodyń wiejskich. Kraków 1890.

Praktyczne przypomnienia ogrodnicze koleja miesiecy ułożone przez Gorliwą Miłośniczkę Ogrodnictwa.Warszawa 1877.

Więcej świetnych porad dawnych i współczesnych znajdziecie na blogu Ewy OGRODY EWY G