Tęczowe kosaćce

Kosaćce, zwane też irysami to popularne rośliny ogrodowe. Wiele z uprawianych odmian ma bardzo małe wymagania stanowiskowe i jednocześnie dużą zdolność do corocznego, obfitego kwitnienia. Dlatego są lubiane i często sadzone na rabatach. Dzikie irysy, których odkryto około 270 gatunków, rosną jedynie na półkuli północnej. Dostosowały się do różnych klimatów i siedlisk. Spotykamy je od Skandynawii po basen Morza Śródziemnego, od Kanady po Florydę, wysoko w górach, na terenach półpustynnych i na miejscach podmokłych. Kwitną w kolorach tęczy i łatwo poddają się krzyżowaniu, dzięki czemu powstają nowe, fantastyczne odmiany. Typowy kwiat irysa ma sześć płatków, z których trzy wywinięte są do góry. Wiele odmian wydziela bardzo przyjemny zapach.

Irysy od wieków obecne były nie tylko w ogrodach, ale także w kulturze i sztuce. Opisana w greckiej mitologii uskrzydlona bogini Iris to posłanka bogów kojarzona z tęczą. Podobno urodziła się na Krecie, gdzie na murach pałacu w Knossos znaleziono jeden z pierwszych fresków przedstawiających kwiat kosaćca datowany na rok 2100 p.n.e. W średniowieczu irysy pojawiały się często w heraldyce. W Persji i Japonii wykorzystywano je jako element dekoracyjny na płytkach i naczyniach ceramicznych, czy haftach. Również w Europie odnajdujemy je w artystycznych pracach wielkich mistrzów (np. Leonardo da Vinci, Albrecht Durer, Hugo van der Goes, później także u impresjonistów).

W ogrodach sadzimy kilka popularnych grup irysów kłączowych: m.in. kosaćce bródkowe (Iris germanica), kosaćce miniaturowe (Iris pumila), japońskie (Iris ensata), syberyjskie (Iris sibirica) – oraz cebulowe kosaćce holenderskie (Iris hollandica). Wszystkie lubią stanowiska słoneczne na glebie o odczynie zbliżonym do obojętnego.

Wysokie i miniaturowe irysy bródkowe mogą rosnąć na suchym, niezbyt zasobnym stanowisku i mimo to będą kwitły znakomicie. Nie tolerują natomiast miejsc nadmiernie wilgotnych, ze słabym odprowadzeniem wody – wtedy ich korzenie mogą niestety zgnić. Kłącza należy sadzić bardzo płytko – najwyżej 2-3 cm pod powierzchnią ziemi. Najlepszym terminem dzielenia i przesadzania roślin jest późne lato i wczesna jesień, około 6 tygodni po kwitnieniu kłącza są już na tyle dojrzałe, że dobrze zniosą krótkotrwałą przerwę w wegetacji.

Irysy japońskie, o oryginalnych, spłaszczonych kwiatach potrzebują żyznej ziemi, dobrze zaopatrzonej kompostem. Ich wymagania wodne są również nieco wyższe, niż u irysów bródkowych, dlatego wiosną, przed i w trakcie kwitnienia należy je w okresach suszy podlewać. Za właściwą pielęgnację odwdzięczą się ogromnymi kwiatami, których średnica często przekracza 20 cm.

Irysy syberyjskie to bardzo delikatnie wyglądające rośliny, które na cienkich, wysokich pędach wykształcają subtelne kwiaty. W rozrośniętej kępie może ich być nawet kilkadziesiąt. Rośliny te wolą wilgotniejsze stanowiska, ale za to zniosą również częściowe zacienienie. Można je przesadzać zarówno wiosną jak i jesienią. W czasie pierwszego sezonu nie kwitną zbyt obficie, ale potem rekompensują ten niedostatek z nawiązką, zarówno ilością kwiatów jak i długością pozostawania w ogrodzie.