Wybierając rośliny bardzo często zwracamy uwagę przede wszystkim na ich wygląd – atrakcyjne liście, kwiaty, pokrój, ale nie bierzemy pod uwagę tempa wzrostu i docelowej wielkości. Błąd popełniany zwłaszcza przez tych, którym zależy na błyskawicznym efekcie, to także sadzenie zbyt wielu roślin, zbyt blisko siebie. Przez chwilę wszystko wydaje się w porządku, a potem w ogrodzie robi się gąszcz, jest ciemno, w oknach brakuje światła, rośliny zaczynają ze sobą konkurować o miejsce i dostęp do słonecznych promieni, i w efekcie żadna nie rośnie dobrze. Nie pozostaje wtedy nic innego, jak eliminacja części z nich. Jeśli są to drzewa, to może pojawić się całkiem poważny problem, ponieważ na ich usunięcie trzeba mieć specjalne pozwolenie.
Zamiast więc karczować i rąbać, porywać się na walkę z zieloną dżunglą, lepiej dobrze przemyśleć, czego naprawdę chcemy i na jakim efekcie nam zależy, zapoznać się z fachową literaturą na temat roślin, które zamierzamy posadzić. Jest to istotne zwłaszcza w przypadku drzew, oraz tam, gdzie mamy ograniczoną przestrzeń, czyli na ogół w przydomowych ogrodach w miastach.
Wiele drzew aby dobrze wyglądały można (a niekiedy wręcz trzeba) formować. Nie każdy się jednak na tym zna i ma do tego zacięcie – pozostawmy to specjalistom. Na szczęście jest dziś w sprzedaży sporo gatunków i odmian, które mają docelowe rozmiary ograniczone, a przy tym atrakcyjny pokrój – kulisty, kolumnowy, stożkowy, płaczący. W przypadku małego ogrodu sprawdza się powiedzenie, że „lepiej mniej, a dobrze”. Niekiedy wystarczy bowiem nawet jedno drzewo (tzw. soliter) aby mieć poczucie, że to ono staje się centrum, rządzi całym ogrodem i wszystkie inne elementy (rabaty, trawniki, nawierzchnie) są mu podporządkowane. Musi to być wówczas drzewo wyjątkowe, chociażby ze względu na kształt korony. Do takiej roli polecane są zwłaszcza gatunki o koronach kulistych, np. wiśnia pospolita (Prunus cerasus) ‘Umbraculifera’, robinia akacjowa (Robinia pseudoacacia) ‘Umbraculifera’, klon polny (Acer campestre) ‘Nanum’, klon pospolity (Acer platanoides) ‘Globosum’; oraz parasolowatych i płaczących, np. brzoza brodawkowata (Betula pendula) ‘Youngii’, buk pospolity (Fagus sylvatica) ‘Purpurea Pendula’, morwa biała (Morus alba) ‘Pendula’, wiśnia różowa (Prunus subhirtella) ‘Pendula’, wiśnia piłkowana (Prunus serrulata) ‘Kiku-shidare-zakura’.
W funkcji samotników sprawdzają się i inne drzewa o mnie regularnym pokroju, ale wyjątkowo efektowne, np. ze względu na kształt i kolor liści (klony palmowe), albo piękne kwitnienie (wiele odmian magnolii, ozdobnych jabłoni oraz lilaków).
Dla drzew o koronach strzelistych, kolumnowych, np. klon pospolity (Acer platanoides) ‘Columnare’ oraz ‘Crimson Sentry’, jarzębina (Sorbus aucuparia) ‘Fastigiata’, wiśnia piłkowana (Prunus serrulata) ‘Amanogawa’ polecane są miejsca wzdłuż ogrodzenia. Posadzenie w szeregu mogą też pełnić funkcję przegrody, bądź tła dla innych, niższych gatunków.
W niewielkim ogrodzie świetnie sprawdzają się też rośliny szczepione na pniu, które wyglądają niczym miniaturowe drzewa, choć w rzeczywistości są krzewami. Ta grupa reprezentowana jest przez bardzo liczne gatunki i odmiany, np. wierzby, ostrokrzewy, migdałki, ketmie, a także róże. W takiej postaci występuje też wiele iglaków (których formy wyjściowe to niekiedy olbrzymie drzewa), np. miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba) ‘Mariken’, ‘Pendula’, ‘Horizontalis’; modrzew japoński (Larix kaempferi) ‘Pendula’, ‘Diana’; modrzew europejski (Larix decidua) ‘Kórnik’, ‘Puli’, ‘Repens’.
Wśród iglastych jest też sporo drzew, które nie muszą być szczepione, a i tak są nie urosną zbyt duże, np. jodła koreańska (Abies koreana), jodła kalifornijska (Abies concolor) ‘Compacata’, jodła górska (Abies lasiocarpa) ‘Compacta’, świerk pospolity (Picea abies) ‘Will’s Zwerg’ oraz ‘Frohburg’, świerk kłujący (Picea pungens) ‘Blue Trinket’, świerk serbski (Picea omorika) ‘Nana’, sosna pospolita (Pinus sylvestris) ‘Gold Coin’.
Bądźmy pewni, że do każdego stylu ogrodu da się dopasować odpowiednie drzewo, które przy tym wcale nam tego ogrodu nie musi zajmować w całości. Warto je mieć, bo w upalne dni daje cień, w którym latem możemy się schronić nie tylko my, a także rozmaite dzikie zwierzęta, zwłaszcza ptaki. Będą do niego chętniej przylatywać, jeśli będzie to drzewo owocujące, np. głóg lub jabłoń ozdobna z tzw. rajskimi jabłuszkami.
